Voor ouders: mijn kind heeft astma

Astma is een chronische ziekte. Dat betekent dat het blijvend is. Dat wil niet zeggen dat uw kind er altijd last van heeft. Maar astma is hoe dan ook altijd op de achtergrond aanwezig. Uw kind heeft door astma vaker last van vermoeidheid, benauwdheid en hoesten. 

Speciaal voor kinderen van 8-12 jaar is er een website ontwikkeld om meer te leren over astma en hoe ze daarmee om kunnen gaan: astmakids.nl

Deze folder is opgesteld in samenwerking met:

Astma gaat niet over. Meestal kunnen de klachten wel goed worden behandeld. De behandeling heeft een aantal doelen:

• Uw kind heeft zo weinig mogelijk klachten.
• Uw kind mist zo min mogelijk school.
• Uw kind kan dagelijks sporten en krijgt voldoende beweging.
• Het dagelijks leven van uw kind is zo normaal mogelijk.
• De longen van uw kind zijn zo gezond mogelijk, ook op lange termijn.
• Uw kind heeft zo min mogelijk astma-aanvallen.
• Uw kind gebruikt niet meer medicijnen dan nodig is.
• Uw kind heeft zo min mogelijk last van bijwerkingen van zijn medicijnen. Vanaf 6 jaar kan een goede diagnose worden gesteld.

Aanwijzingen voor astma kunnen zijn:

• Meer last bij lichamelijke inspanning, vaak te herkennen aan kortademigheid.
• Vaker last van allergieën, zoals voor huisdieren.
• Meer of juist minder last bij wisselingen in temperatuur of het weer, bijvoorbeeld bij mist.
• ‘s nacht last hebben van de longen, voornamelijk door hoesten. U merkt dit vaak door slaaptekort en vermoeidheid bij uw kind.

Met gezonde longen gaat ademen vanzelf. Je denkt er nauwelijks aan hoe bijzonder ze zijn. Maar gezonde longen zijn van levensbelang. Van de hersenen tot in de kleine teen is er zuurstof nodig. Je kunt niet zonder. De longen zorgen ervoor dat je iedere 4 seconden die zuurstof krijgt. Dat is meer dan 20.000 keer per dag of 8miljoen keer per jaar. En dat 24 uur per dag, je hele leven lang. 

Functie van de longen
Onze longen zijn van levensbelang. Ze zorgen ervoor dat we kunnen ademen. Maar hoe zit het nu precies met de werking van de longen en wat is hun functie? 

Simpel gezegd zorgen de longen ervoor dat we goed kunnen ademen. Met gezonde longen gaat ademhalen vanzelf, waardoor je bijna zou vergeten hoe belangrijk de longen zijn. Onmisbaar dus, een goede werking van de longen.  

De lucht die we inademen, komt via onze mond of neus in de luchtpijp terecht. De luchtpijp is een stevige buis waarin kraakbeenringen zitten, zodat de buis altijd open is. Hij splitst zich in steeds kleineren takken, die we bronchiën noemen. Aan de uiteinden van de kleinste bronchiën zitten de longblaasjes. De longblaasjes geven de ingeademde zuurstof af aan het bloed. Het bloed brengt de zuurstof naar alle plaatsen in het lichaam.

Slijmvlies
De longen zijn zacht en sponsachtig: dat maakt ze erg kwetsbaar. Om ze te beschermen zijn keel, neus en mond bedekt met een slijmvlies. Als we bij het ademen schadelijke stoffen en bacteriën binnen krijgen, blijven die voor een groot deel kleven aan het slijmvlies. Ook de bronchiën en de longen zelf zijn aan de binnenkant bedekt met een slijmvlies. De zogenaamde trilhaartjes in het longslijmvlies vervoeren het vuil dat er toch is gekomen naar de keel. Daar wordt het slijm opgehoest of ingeslikt (ingeslikt slijm gaat met de ontlasting naar buiten). Zo proberen de longen zichzelf schoon te houden en irritaties te voorkomen.

Slijmvlies in de bronchiën
zijn van binnen bekleed met een slijmvlies en kleine kraakbeenringen. Die zorgen ervoor dat de bronchiën open blijven staan, net als bij de luchtpijp. Glad spierweefsel in de bronchiën zorgt ervoor dat de bronchiën zich ontspannen bij inademing en weer uitstrekken bij uitademing. Het slijmvlies in de bronchiën bevat veel zogenaamde trilhaartjes, die ingeademde stofdeeltjes en bacteriën afvoeren naar de keel.  Daar kan het slijm worden ingeslikt of uitgespuugd. Zijn de bronchiën ontstoken, dan begint het slijmvlies met een overproductie van slijm. Dit maakt benauwd en leidt tot hoesten.

Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen. Als je een astma-aanval hebt zijn je luchtwegen vernauwd waardoor je moeilijk kunt ademhalen. De klachten die erbij horen zijn benauwdheid, hoesten en piepen. Bij astma ontstaan er ontstekingsverschijnselen. Deze ontstaan (bij een bepaalde genetische aanleg)  doordat de eigen afweer wordt geactiveerd, terwijl dit eigenlijk niet zou moeten.

Allergische prikkels:

• huisstofmijtallergie;
• gras-en boompollen;
• huidschilfers van dieren;
• schimmels;
• voedsel;
• geneesmiddelen. 

Niet allergische prikkels:

• geuren (bak- en braadluchten, parfum, deodorant, wc-verfrisser, schoonmaakmiddelen, uitlaatgassen, verf, inkt);
• rook (tabak, BBQ);
• het weer (mist, regen, vochtig weer, sterke temperatuurswisselingen, koude lucht);
• inspanning;
• spanning (verdriet of woede, verjaardagsfeestje.  De emotie hierbij geeft een lichamelijke reactie, in dit geval reageert de luchtweg va het kind extra gevoelig op deze prikkel).

Samen met uw kind kunt u veel doen om er voor te zorgen dat het leven van uw kind ondanks zijn astma zo normaal mogelijk verloopt. Denk aan voldoende beweging, gezond eten en een schoon huis. Dit kan helpen een astma-aanval te voorkomen. 

Ziet u 1 of meerdere van de volgende signalen bij u kind? Dit zijn vaak de eerste signalen van verslechtering:

• hangerig of juist druk zijn;
• moeilijk slapen en overdag moe zijn;
• hoesten;
• verkouden zijn;
• jeuk;
• slechte adem;
• wallen onder de ogen of bleek zien.

De Gezondheidsraad (een onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan voor regering en parlement) adviseert voor kinderen (4 – 17 jaar): 

Een minimale hoeveelheid beweging van 60 minuten per dag met daarnaast 2 maal per week intensief bewegen (beweegnorm) en 3x per week spier- en botversterkende activiteiten. Het verbeteren van de conditie kan kortademigheidsklachten verminderen en het uithoudingsvermogen verbeteren. Ook is het belangrijk voor het zelfvertrouwen van het kind.

Intensiteit van bewegen
Sporten en bewegen kan met verschillende intensiteit. Hardlopen kost meer inspanning dan wandelen en traplopen is meestal intensiever dan yoga. Intensiteit is te verdelen over licht, matig en zwaar.

Bij licht intensieve lichamelijke activiteit is er geen sprake van verhoogde hartslag of versnelde ademhaling. Denk hierbij aan afwassen, musiceren, klussen in huis of bijvoorbeeld yoga.

Matig intensieve lichamelijke activiteit zorgt voor een verhoogde hartslag en een versnelde ademhaling. Matig intensieve activiteiten zijn wandelen, fietsen, trampoline springen of paardrijden. 

Iemand die zwaar intensief lichamelijk actief is gaat zweten en raakt buiten adem. De meeste actieve sporten vallen in deze categorie (bijvoorbeeld voetbal, hockey, hardlopen, squash of wielrennen).

Het helpt om op school of op de sportclub van uw kind uit te leggen wat astma is. Vaak zult u merken dat u begrip krijgt, als u vertelt wat de invloed van astma is op het leven van uw kind. Help uw kind als het op school of op de sportclub wil praten over zijn astma. Hij kan bijvoorbeeld op school een spreekbeurt geven over astma.

Zwemmen is een heel gezonde bezigheid. De meeste kinderen vinden het ook heerlijk. Maar veel kinderen kunnen reageren op de chloorlucht in het zwembad. Het kan een prikkel zijn die tot benauwdheid leidt. Gelukkig zijn er steeds meer chloorarme zwembaden

Heeft uw kind ernstig astma? Dan kan het helpen om eerst onder begeleiding te sporten en te bewegen. Sport uw kind buiten als het koud is? Dan kan uw kind door de grote verschillen in temperatuur meer klachten krijgen. Vraag eventueel advies over hoe klachten vermeden kunnen worden door het nemen van medicijnen voor het sporten.

Gezond eten is voor iedereen belangrijk maar voor kinderen met astma zeker. Uw kind heeft voldoende voedingsstoffen nodig om te kunnen groeien en ontwikkelen. De ontstekingen die bij astma aanwezig zijn kosten uw kind energie. Om in een goede conditie te blijven is goede en gezonde voeding dus belangrijk.

Daar bestaan vele verhalen over, maar veel daarvan kloppen echter niet. Onze diëtiste zegt daarover:

• Bekend is dat er bij zure melkproducten (zoals karnemelk, yoghurt, kwark en griekse yoghurt) minder slijmvorming wordt ervaren dan bij zoete melkproducten.
• Spoel na het drinken van melk eventueel na met water of thee. Heeft uw kind ondergewicht? Geef dan enkele lepeltjes appelmoes of sap (dit geeft energie).
• Melkproducten weglaten uit een voedingspatroon bij kinderen wordt zeker niet geadviseerd. Dit omdat melkproducten belangrijke vitamines en mineralen bevatten (o.a. Calcium en vitamine B’s).

Benauwdheid door slechte conditie is een andere dan benauwdheid door astma. Wel is bekend dat overgewicht een risicofactor is voor het ontwikkelen van astma. Als je te zwaar bent wordt bewegen namelijk moeilijker, je conditie gaat achteruit en je kan benauwd worden. 

Veel kinderen die overgewicht hebben, hebben een slechte conditie. Het gewicht is daarbij zowel oorzaak als gevolg van een (voor de leeftijd) slechte conditie. We kunnen dit samen aanpakken door afspraken te maken over hoe te bewegen. En door kinderen en ouders regelmatig in ons ziekenhuis terug te zien. Vaak is er bij oudere kinderen al een vicieuze cirkel ontstaan van een tekort aan bewegen (waardoor overgewicht ontstaat, waardoor het kind nog minder beweegt, enzovoort). 

Wanneer een slechte conditie een rol speelt bij astma, is een voor het kind aangepast opbouwschema met sportbeoefening een manier om spelenderwijs de conditie te verhogen. Binnen ons ziekenhuis is het mogelijk om dan deel te nemen aan het programma “Kids in Action”.

Kinderen moeten meestal dagelijks hun pufjes nemen. Om dit goed te kunnen doen en ook blijven doen hebben kinderen de hulp van hun ouders nodig. Regelmatig horen wij op de polikliniek Kindergeneeskunde dat ouders zeggen: “hij is nu al zo oud, dat moet hij zelf kunnen”.  Tot ongeveer de leeftijd van 16 jaar hebben de meeste kinderen en pubers echter ondersteuning van hun verzorgers nodig. 

Wij adviseren daarom de pufjes op een vast tijdstip in te nemen, bijvoorbeeld voor het ontbijt en de avondmaaltijd. Als ouder kunt u dan de pufjes klaarleggen en het kind kan het dan nemen. Dit voorkomt veel strijd. Ook vertellen wij op de poli aan de kinderen dat ze ook hulp mogen accepteren van hun ouders. Ze hoeven immers nog niet alles zelf te kunnen.

Lastig gedrag van pubers en adolescenten is niet alleen maar een ‘kwestie van hormonen’, maar kan ook te maken hebben met het feit dat de frontale functies in de hersenen nog onvoldoende hun werk doen. De frontale hersenen sturen de functies aan die te maken hebben met vooruit denken, plannen en het beheersen van impulsen. 

De puber is vaak overtuigd van zijn eigen gelijk. Hij kan nog weinig onderscheid maken tussen dingen waar hij zelf intens mee bezig is en de dingen waar de aandacht van anderen naar uitgaat. De puber staat kritisch ten opzichte van de waarden die door zijn ouders worden overgedragen. Hij ontwikkelt zijn eigen waardensysteem en heeft behoefte dat te toetsen bij anderen.  

Tips:

• Kinderen hebben grenzen nodig en zoeken ze ook op. Ouders geven de kinderen de eigen verantwoordelijkheid, die bij de leeftijd past.
• De puber is verantwoordelijk voor zijn eigen lijf samen met de ouder. Als de puber dat niet kan, beslist de ouder.
• Geef positieve feedback:
  • Ik vind dat je …… goed doet.
  • Mogelijk kun je …… nog beter/anders doen.
    • • • Over het algemeen vind ik dat je het….. goed doet.
• Erken dat puffen lastig is, vraag aan je kind hoe hij wil dat je hem helpt.
• Geef zelf het goede voorbeeld.

Het is belangrijk dat er niet wordt gerookt in de buurt van uw kind. Het blijkt namelijk dat kinderen met astma meer klachten hebben als er in huis wordt gerookt. Ook is de kans groter dat zij later klachten zullen houden. Rookt u en heeft uw kind astma, dan is het dringende advies om te stoppen met roken. Ook is het verstandig om aan bezoek te vragen niet in de buurt van uw kind te roken. Rookt uw kind zelf dan geldt voor hem/haar ook het dringende advies om hiermee te stoppen.

Binnen het Ommelander Ziekenhuis zijn wij bezig met het project ‘Rookvrij opgroeien’. Hiermee werken wij mee aan het creëren van een rookvrije generatie. 

Stoppen met roken is het beste wat u voor uw kind kunt doen.
Op de website ikstopnu.nl vindt u tips en hulp bij het stoppen met roken. 

Zorg dat er nooit gerookt wordt waar uw kind bij is.
Vraag familie en vrienden om niet te roken in de buurt van uw kind. U kunt uitleggen dat dit belangrijk is voor de gezondheid van uw kind. 

Houd het huis altijd rookvrij.
De afzuigkap en een open raam helpen niet genoeg. Vraag bezoek daarom altijd om buiten te roken. 

Houd ook de auto altijd rookvrij.
Ook in de auto helpt een raampje openzetten niet genoeg. 

Meeroken is ongezond, vooral voor kinderen
Als er gerookt wordt waar uw kind bij is, ademt uw kind die rook in. Giftige stoffen uit de rook komen zo in het lichaam van uw kind. Meeroken is voor kinderen extra ongezond. Hun lichaam en longen zijn volop in de groei. Ook als u buiten rookt, rookt uw kind mee.

Kinderen die regelmatig meeroken, hebben meer kans op:

• longontsteking
• astma
• oorontsteking
• rode en prikkende ogen
• hersenvliesontsteking

Soms krijgen kinderen niet meteen klachten door meeroken, maar pas als ze ouder zijn. Meerokende kinderen hebben meer kans zelf te gaan roken. Ook hebben ze meer kans op kanker, hart- en vaatziekten of longziekten. En ja, ook oudere kinderen kunnen last krijgen van bijvoorbeeld hun longen, benauwdheid, astma of een piepende ademhaling. Meeroken is voor iedereen ongezond.

“Kan ik wel roken als mijn kind zegt er geen last van te hebben?”
Nee. Soms krijgen kinderen niet meteen klachten door meeroken, maar pas als ze ouder zijn. Ook kan het zijn dat hun longen zich minder goed ontwikkelen.

Kan mijn kind bij een vriendje of vriendinnetje spelen of logeren?
Ja hoor. Als ze bij die kinderen geen huisdieren hebben waar uw kind allergisch voor is. Als er wordt gerookt, kunnen de kinderen beter bij u thuis gaan spelen. Als uw kind gaat logeren, laat hem dan wel zijn eigen slaapspullen en medicijnen meenemen.

Kunnen we een huisdier hebben als mijn kind astma heeft?
Veel kinderen met astma zijn allergisch voor huidschilfers van harige huisdieren. Heeft uw kind daar geen last van? Geen probleem. Is uw kind wel allergisch? Dan is een schildpad of vis misschien iets voor jullie.

Welke sport kan mijn kind het beste kiezen?
Kinderen met astma kunnen soms benauwd worden tijdens het sporten. Toch is sporten heel belangrijk en gezond. Vooral voor kinderen. Je kunt met astma vaak aan de meeste sporten wel meedoen. Denk wel goed na over de sport. Als uw kind bijvoorbeeld allergisch is voor harige dieren kan hij beter niet op paardrijden gaan. Kinderen die benauwd worden van sporten, moeten voordat ze beginnen even medicijnen innemen.

De klas van mijn kind is erg vies. Wat kan ik hier aan doen?
Klassen zijn vaak stoffig. En daar kunnen kinderen met astma niet goed tegen. Leg aan de juf of meester uit dat het heel belangrijk is dat de klas schoon is. Een schone klas wordt vaak en goed schoongemaakt. En heeft geen tapijt of gordijnen. Er komt ook genoeg frisse lucht binnen. Alle spullen zitten in dichte kasten. Heeft de klas nog een krijtbord? Maak dat dan schoon met een natte spons in plaats van een droge. Vraag ook eens of het oude, stoffige schoolbord misschien vervangen kan worden door een digibord.

Mijn kind vergeet zijn medicijnen vaak in te nemen. Tips?
Leg de medicijnen altijd op een vaste plaats. En neem ze op een vast tijdstip in. Bijvoorbeeld bij het eten.

Mijn kind heeft last van de kerstboom in de klas. En nu?
Ook kerstbomen kunnen lastig zijn voor kinderen met astma. Vertel altijd aan het begin van het schooljaar aan de juf of meester dat uw kind astma heeft en waar hij allemaal benauwd van wordt (dus ook van de andere prikkels). Stel ook voor een mooie kunstkerstboom in de klas te zetten als uw kind last heeft van de echte kerstboom.

Kun je alles worden wat je wilt als je astma hebt?
Bijna. Kinderen met astma moeten wel goed opletten met stoffen waar ze benauwd van worden. Voorbeelden van lastige beroepen waar uw kind met vervelende stoffen te maken kan krijgen zijn:

• kweker
• kapper
• bloemist
• bakker
• verpleegkundige
• (tand)arts
• dierenverzorger
• bouwvakker
• autospuiter
• schoonmaker

Kan mijn kind over astma heen groeien?
Nee. Kinderen worden geboren met astma. Hebben kinderen astma, dan gaat dat nooit meer weg. Maar als hij ouder wordt kan het wel zijn dat hij een tijd minder last heeft van de astma. Tip: kinderen die niet gaan roken, hebben een kleinere kans dat ze later weer last krijgen van de ziekte.

Bronvermelding:
Bij het samenstellen van deze informatie is gebruikt gemaakt van informatie en afbeeldingen van:

• de website van het Longfonds (longfonds.nl)  
• de website Cyberpoli (cyberpoli.nl)
• het Ministerie van VWS
• Kenniscentrum Sport